ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΟΥ Maslow
Ή ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ;
H σοφία δεν έχει προχωρήσει ούτε ενα βήμα μετά τον Επίκουρο και συχνά βρίσκεται πίσω του χιλιάδες βήματα .....Νιτσε Όλοι στο χώρο της ψυχολογίας γνωρίζουμε ότι ο Αbraham Maslow θεωρείται ως εμπνευστής της θεωρίας των ανθρώπινων αναγκών.
Στο βιβλίο του motivation and personality διαιρεί τις ανθρώπινες ανάγκες σε πέντε κατηγορίες, τις ιεραρχεί σε μορφή πυραμίδας και διδάσκει ότι όταν ο άνθρωπος ικανοποιήσει τις ανάγκες του πρώτου επιπέδου, επιθυμεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του δεύτερου κλπ.
Η μία βαθμίδα προϋποθέτει την άλλη, δεν μπορεί ένας άνθρωπος που αγωνίζεται για την επιβίωση του να ασχοληθεί με τα συναισθήματα του ή την πνευματική του ανάπτυξη. Δεν έχει χρόνο….
Ας δούμε τώρα ποιος ήταν ο Επίκουρος και τι δίδασκε : Ο Επίκουρος γεννιέται το 342 πχ στη Σάμο λίγα χρόνια πριν την μάχη της Χαιρώνειας και ανδρώνεται σε μία πολύ δύσκολη από όλες τις απόψεις εποχή. Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου και η κατάρρευση του απέραντου κράτους του έσβησαν την ελπίδα για μια ενωμένη και ειρηνική οικουμένη, όπου θα γινόταν σταδιακά η συγχώνευση των πολιτισμών Ελλάδας –Ασίας. Αντί για ειρήνη και ενότητα επικράτησε κατακερματισμός και άγριοι πόλεμοι. Στα 46 χρόνια που έζησε ο Επίκουρος στην Αθήνα, η πόλη γνώρισε έξι πολέμους, τέσσερις εισβολές και πολιορκίες, τέσσερις αλώσεις και κατοχές. Οι θεσμοί του Αθηναϊκού πολιτεύματος που λειτούργησαν ικανοποιητικά επί τρεις αιώνες καταρρέουν. Τα πολιτικά κόμματα είναι ομάδες ανθρώπων που επιζητούν με κάθε τρόπο την εξουσία για να μπορούν να νέμονται προς ίδιον όφελος το δημόσιο χρήμα. Το τέλος του 4ου αιώνα και η αρχή του 3ου αιώνα ήταν εποχή παρακμής και απογοήτευσης. Παρά την ανάπτυξη του εμπορίου με τις νέες αγορές που δημιούργησαν οι κατακτήσεις του Αλέξανδρου, παρά την ανάπτυξη της βιοτεχνίας, οι ελεύθεροι μικροϊδιοκτήτες και παραγωγοί εξαθλιώνονται καθώς ο θεσμός της δουλείας παίρνει τεράστιες διαστάσεις και η αμοιβή της ελεύθερης εργασίας μειώνεται. Ο πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων και για πρώτη φορά ιδιώτες πλουσιότεροι από ολόκληρες πόλεις –κράτη. Ο απλός λαός ζει στην φτώχεια, ανασφάλεια και φόβο ( Οι συνθήκες όπως διαβάζεται είναι ίδιες με ότι συμβαίνει στην εποχή μας!)
Ο Επίκουρος θέλοντας να ελευθερώσει τον άνθρωπο από τον φόβο, τις δεισιδαιμονίες, τον πόνο δημιούργησε τον Κήπο του που ήταν ανοιχτός σ’ όλους : Άντρες, γυναίκες, δούλους, φτωχούς, πλούσιους, εταίρες, απαίδευτους .. Όλοι μπορούσαν να γίνουν φιλόσοφοι. Εξάλλου όπως έλεγε ¨ και ο Πρωταγόρας στην αρχή ήταν χαμάλης και κουβαλούσε ξύλα …. Ο Αριστοτέλης έφαγε πρώτα τα λεφτά του μπαμπά του, μετά πήγε στρατό, μετά έγινε έμπορος φαρμάκων ώσπου γνώρισε τον Πλάτωνα, άκουσε τα μαθήματα του –δεν ήταν δα και ανεγκέφαλος –και έγινε αυτό που έγινε ¨(απ .72 ) Καταλαβαίνετε πόσο οι απόψεις του ενοχλούσαν όσους πίστευαν ότι η φιλοσοφία είναι μια ασχολία για λίγους και εκλεκτούς ….. Ήρθε σε σύγκρουση με τον καθωσπρεπισμό της εποχής του. Έτσι εξηγείται γιατί συκοφαντήθηκε τόσο πολύ ..
Ο Κήπος είναι μια δημοκρατική κοινότητα τα μέλη της οποίας δεν συνδέονται με θρησκευτικούς, κοινωνικούς ή πολιτικούς δεσμούς αλλά αναγνωρίζουν την μεταξύ τους ισότητα την οποία θεμελιώνουν στην κοινή ανθρώπινη ιδιότητα. Επιχειρούν να συγκροτήσουν μια διαφορετική κοινωνία από αυτήν που επικρατούσε γύρω τους. Η κυρίαρχη αρετή σ’ αυτή την κοινωνία είναι, ο αλληλοσεβασμός, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η δημοκρατία και το ¨ Λάθε βιώσας ¨ που σημαίνει απόφευγε τις μωρές επιδιώξεις, τις πράξεις που προκαλούν αντίδραση, ταράζουν την γαλήνη σου και σε κατεβάζουν στο επίπεδο των αφώτιστων και των χυδαίων. Οι τιμές και οι δόξες δεν έχουν αξία. Αυτό που αξίζει είναι η φιλία, η οποία ¨ είναι η ακρόπολη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που παραμένει ελεύθερη ακόμη και όταν το κάστρο της κοινωνίας και των θεσμών έχει αλωθεί ¨ . Οι Επικούρειοι δεν ακολουθούν ηθικές αρχές (γιατί είναι σχετικές και ανάλογα με τις εποχές μεταβάλλονται) αλλά πανανθρώπινες αξίες. Στόχος της φιλοσοφίας του ήταν η ευτυχία, ¨ποια είναι η προϋπόθεση για να γίνει ο άνθρωπος ευτυχισμένος; ¨ Η απάντηση είναι κατηγορηματική : Η απαλλαγή από τον πόνο και η απόλαυση της ηδονής. Πόνο μας προκαλούν οι επιθυμίες που δεν μπορούμε να εκπληρώσουμε Διαίρεσε τις ανθρώπινες ανάγκες- επιθυμίες σε τρεις κατηγορίες :
Ηδονή για τον Επίκουρο είναι μια κατάσταση όπου το σώμα είναι απαλλαγμένο από πόνους και η ψυχή απαλλαγμένη από φόβους .
Γράφει στον Μενοικέα : Το φρικτότερο από τα κακά ο θάνατος δεν μας αφορά. Γιατί όσο εμείς ζούμε θάνατος δεν υπάρχει. Κι όταν αυτός έρθει τότε δεν υπάρχουμε πια εμείς. Θεωρούσε τη θρησκεία και την πίστη στους θεούς ως βασικούς συντελεστές της ηθικής υποβάθμισης των ανθρώπων. Ο Λουκρήτιος μας δίνει ένα απολεσθέν απόφθεγμα του ¨ Σε πόσα κακουργήματα μπόρεσε να μας παρασύρει η θρησκεία ;¨ Δεν αποδέχεται την αθανασία της ψυχής, ούτε μελλοντική ζωή, ούτε την μετεμψύχωση. Θέλει να ενδυναμώσει τον άνθρωπο, ώστε ελεύθερος και γαλήνιος να χαίρεται την ζωή του στο εδώ και τώρα πάνω σ’ αυτήν τη γη κι όχι να ζει στη δυστυχία περιμένοντας να γευτεί την ευτυχία σε μια μέλλουσα ζωή !! Στόχος του είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές του ότι έχουν την ευθύνη της ζωής τους… ¨ Είναι ανόητο να ζητάει κανείς από τους θεούς αυτά που μπορεί ο ίδιος να εξασφαλίσει για τον εαυτόν του ¨. Για εκείνον αληθινή αθανασία είναι να απολαμβάνεις την ζωή ως σοφός. Ο σοφός μπορεί να μην είναι αθάνατος θεός, αλλά είναι αυτός που ¨ζει σαν αθάνατος ανάμεσα στους θνητούς ¨. Ο επικούρειος άνθρωπος επιδιώκει την προσωπική του ασφάλεια και ευδαιμονία μέσω της προαγωγής της ασφάλειας και ευδαιμονίας του συνόλου. Υπό αυτήν την έννοια το αίσθημα της προσφοράς αποτελεί ηδονή και όχι καθήκον. ¨ Τότε στ’ αλήθεια η ζωή των θεών θα περάσει στους ανθρώπους Γιατί τα πάντα θα είναι γεμάτα από δικαιοσύνη και αμοιβαία αγάπη Και δεν θα χρησιμοποιούμε τείχη ή νόμους και όλα όσα μηχανεύομαστε Ο ένας εις βάρος του άλλου ¨( Διογένης Οινοανδεύς μαθητής του) Επομένως αν βρούμε ποιες επιθυμίες χρειάζεται να ικανοποιούμε και ποιες όχι και ποιους φόβους πρέπει να απομακρύνουμε και αν γνωρίζουμε τον τρόπο να το κάνουμε, τότε μπορούμε να πετύχουμε την ψυχική μας ισορροπία και να ζήσουμε μια ευτυχισμένη ζωή. Το φάρμακο για την επίτευξη της ευτυχίας μας το δίνουν οι παρακάτω τέσσερις στίχοι (τετραφάρμακος ) :
Η διδασκαλία του Επίκουρου παρά τον ανελέητο πόλεμο εναντίον του διήρκησε 500χρόνια.
Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά αξίζει να ακολουθήσουμε τις παραινέσεις του :
πηγη : ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΩΔΩΡΙΔΗ ΟΛΟΙ ΑΝΤΕΓΡΑΨΑΝ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Λ.ΜΠΙΛΛΗ
|